Ktoś bliski ci chrapie? Dla ciebie może być to uciążliwe, ale dla osoby chrapiącej nawet niebezpieczne. Dlaczego? Ponieważ to właśnie chrapanie, czyli de facto zakłócenie oddychania, często jest jednym z objawów obturacyjnego bezdechu sennego.
Bezdech senny, a dokładnie obturacyjny bezdech senny (OBS) to choroba, która od stosunkowo niedawna znajduje się w kręgu zainteresowań medycyny, stąd wiele osób nawet nie wie, że na nią cierpi. Tymczasem skutkiem niezdiagnozowanego, a co za tym idzie nieleczonego bezdechu sennego, może być niewydolność serca czy niedotlenienie mózgu, a nawet śmierć. Dlatego warto wiedzieć czym dokładnie jest bezdech senny, jakie są jego przyczyny i objawy oraz jak sobie z nim poradzić, by spokojnie przesypiać noce i wstawać (wreszcie!) wypoczętym.
Bezdech senny – co to jest OBS?
Obturacyjny bezdech senny (OBS) polega na tym, że sen chorego nie jest głęboki i spokojny, a przerywany powtarzającymi się epizodami całkowitego zatrzymania (bezdech) bądź niewystarczającego przepływu powietrza (hipowentylacja) przez drogi oddechowe. Według definicji American Academy of Sleep Medicine z 1999 roku, taki epizod musi pojawiać się co najmniej 5 razy na godzinę, trwać co minimum 10 sekund (i dłużej), a amplituda oddychania musi być zmniejszona co najmniej o 50%.
Rodzaje bezdechu sennego
Najczęściej zespół bezdechu sennego jest efektem występowania jakiejś naturalnej przeszkody, „stojącej” na drodze powietrzu i wtedy mówimy o bezdechu obwodowym. Taka diagnoza stawiana jest w ponad 9 na 10 przypadków. Pozostałe bezdechy to tzw. bezdechy mieszane, gdzie w grę wchodzi zarówno jakaś przeszkoda oraz czynnik neurologiczny oraz bezdechy ośrodkowe, których źródło tkwi w zaburzeniach stricte neurologicznych.
Przyczyny obturacyjnego bezdechu sennego
Jak już pisaliśmy, bezdech senny najczęściej pojawia się w wyniku występowania jakiejś przeszkody na drodze powietrza – mówimy wtedy o zmianach anatomicznych na poziomie gardła i nosa. Do tego dochodzi nadwaga. Dlaczego? Ponieważ jeśli w obrębie szyi mamy za dużo tkanki tłuszczowej, poprzez swoją objętość i ciężar prowadzi ona do zwężenia dróg oddechowych i szybszego ich zamykanie się podczas snu. O ile jednak na to mamy wpływ, to krótkiej szyi czy cofniętej żuchwy nawet leczenie operacyjne nie wyleczy. Jednak przyczyna bezdechu nie tkwi jedynie w tych czterech kwestiach. Jeśli więc mielibyśmy stworzyć listę przyczyn występowania OBS, byłyby to:
- anatomiczne zmiany (polipy, skrzywiona przegroda nosowa, przerośnięte małżowiny nosowe, przerośnięte migdałki lub/i języczek podniebienny, wiotkie mięśnie podniebienia, pierwotnie wąskie drogi oddechowe),
- krótka szyja,
- długi język,
- cofnięta żuchwa,
- nadwaga/otyłość
- picie alkoholu i palenie papierosów,
- objadanie się przed snem,
- niedoczynność tarczycy,
- akromegalia.
Na występowanie bezdechu ma także wpływ specyficzna budowa męskiego gardła, stąd to właśnie panowie częściej cierpią na bezdech, a co z a tym idzie chrapią.
Objawy bezdechu sennego
Objawy dzielimy na te dzienne i nocne, ale praktycznie ma bezdechu bez chrapania. Przyczyną chrapania jest bowiem najczęściej właśnie OBS, stąd gdy dowiemy się, jak leczyć bezdech, będziemy wiedzieli jak leczyć chrapanie. Ale nim przejdziemy do akapitu o leczeniu, podręczna lista bezdechowych objawów.
Objawy nocne
Jak nazwa wskazuje „dzieją” się w nocy i zaliczamy do nich:
- nieregularne, głośne chrapanie, które nie pozwala spać innym,
- niespokojny sen,
- nagłe wybudzenia, po których wybudzonemu brak powietrza, ma przyspieszone tętno i oddech,
- kłopoty z ponownym zaśnięciem,
- nadmierną potliwość,
- lęk przed ponownym zaśnięciem po epizodzie bezdechu,
- bezdech zauważany przez osoby trzecie.
Objawy dzienne
To samopoczucie, jaki towarzyszy osobie z bezdechem sennym po wstaniu z łóżka i w ciągu dnia i są to:
- ból głowy,
- ciągłe zmęczenie, bez względu na liczbę przespanych godzin,
- nawracające fale senności w ciągu dnia,
- nadmierna drażliwość i nerwowość,
- kłopoty z pamięcią i koncentracją,
- suchość w ustach,
- u mężczyzn również zaburzenia potencji.
Badanie i leczenie obturacyjnego bezdechu sennego
W wielu wypadkach najlepsza formą leczenia bezdechu sennego, a zatem także chrapania, jest zabieg operacyjny. Nim jednak lekarz uzna, że to konieczność, należy przeprowadzić badanie celem ustalenia przyczyny występowania bezdechu. Może się bowiem okazać, że o ile faktycznie problem chrapania rozwiąże ingerencja chirurgiczna, o tyle bezdech pozostanie – np. jeśli jego przyczyna jest neurologiczna (wspomniany bezdech ośrodkowy). Tzw. metodą referencyjną we przypadku diagnostyki OBS jest polisomnografia. W trakcie takiego badania sprawdza się w kontrolowanych warunkach (szpitalnych) jak dana osoba śpi i co się podczas takiego snu dzieje (pomagają w tym m. in. mikrokamery w nosie wprowadzane w znieczuleniu miejscowym i tomografia komputerowa dróg oddechowych). Czasami potrzebne okazuje się także badanie endoskopowe, czyli wprowadzenie kamery do nosa, gardła czy krtani. Nie bez znaczenia jest także wywiad z pacjentem oraz osobą, która z nim śpi, bo często to ona jest najlepszym źródłem informacji.
A jak wygląda samo leczenie? To zależy od przyczyny oraz zaawansowania choroby. Musimy jednocześnie rozczarować tych, którzy liczą na magiczną pigułkę na chrapanie – farmakologia w tym konkretnym przypadku nie pomoże, a wszelki środki dostępne bez recepty jedynie maskują problem, a nie go rozwiązują.
W łagodnych przypadkach bezdechu sennego wystarczająca może okazać się:
- redukcja masy ciała – zmniejszenie wagi nawet o kilka kilogramów, może mieć już odczuwalny skutek,
- spanie na odpowiednim materacu i poduszce i dbanie o korzystną pozycję ciała w trakcie snu,
- założenie aparatu nazębnego lub protezy dentystycznej, która poszerza przestrzeń gardła,
- unikanie alkoholu i papierosów a także objadania się przed snem,
- leczenie chorób współistniejących.
Umiarkowana i ciężka postać obturacyjnego bezdechu sennego może wymagać protezy powietrznej.
Spokojnie, to tylko groźnie brzmi! Chodzi o to, że osoba z OBS wykorzystuje specjalny aparat, dzięki któremu oddycha powietrzem o dodatnim ciśnieniu. W efekcie epizody bezdechu, takie jak chrapanie i poranne niewyspanie, zanikają. O ile proteza jest używana, ponieważ po jej odstawieniu objawy powracają! Rodzaj protezy do dobiera lekarz, a do jego dyspozycji są:
- CPAP – ta proteza ma formę urządzenia, które podczas snu, przez nos lub przez usta i nos, wtłacza do płuc chorego powietrze pod zwiększonym ciśnieniem. W rezultacie ciśnienie wewnątrz gardła pacjenta jest większe niż na zewnątrz ciała, a to sprawia, że gardło się nie zapada, prowadząc do bezdechów i chrapania.
- Auto CPAP – o ile zwykła proteza CPAP stosuje przez całą noc jedno ustalone przez lekarza ciśnienie, to taka typu Auto rozpoznaje jakie ciśnienie potrzebne jest w danej chwili i zmienia je, dostosowując się do sytuacji i umożliwiając kontrolę leczenia.
- BiPAP – to urządzenie działa na podobnej zasadzie co CPAP, ale jego używanie jest bardziej komfortowe. Dlaczego? Po ta proteza potrafi odróżnić wydech od wdechu (w przeciwieństwie do CPAP i Auto CPAP) i podczas tego drugiego wieje dużo słabiej, znacznie podnosząc komfort oddychania.
