EUROPEJSKI DZIEŃ MÓZGU – PAMIĘTAJ, ŻEBY NIE ZAPOMNIEĆ!

18 marca święto obchodzi nasz najważniejszy organ – mózg! Co zrobić żeby nam służył długo i sprawnie? Dlaczego mamy zaburzenia pamięci i jak poprawić swoją koncentrację? Przede wszystki, należy go… używać! 😉

W ciągu całego życia nasz mózg traci niezliczoną liczbę neuronów – im jesteśmy starsi, tym tendencja ta się nasila i obumiera ich coraz więcej. To zupełnie normalne zjawisko, jednak czy zawsze pojawiające się problemy z przypomnieniem sobie, gdzie odłożyliśmy klucze albo kiedy nasz znajomy ma urodziny są tego konsekwencją? W którym momencie niewinne zapominanie może być objawem poważnej choroby? Kiedy powinniśmy się zgłosić do lekarza? Na te i inne pytania odpowiadają eksperci programu „Zdrowa Ona”.

Naturalna kolej rzeczy…

Pamięć pogarsza się w miarę upływu lat, a wynika to z naturalnego procesu, jakim jest starzenie się mózgu. Obumieranie komórek, bo na tym ten proces polega, jest przyczyną zmniejszenia zdolności przyswajania nowych informacji. Stąd też osoby starsze nie mają takiej zdolności np. do nauki języków obcych, jak osoby młode. Warto podkreślić, że o starzeniu mózgu, które niesie takie objawy, możemy mówić u osób po 65. roku życia lub u tych, u których diagnozujemy chorobę Alzheimera. Jeśli więc notoryczne zapominanie i problemy z koncentracją dotyczą osób młodszych, może to być objaw problemów z krążeniem mózgowym. Jeśli problem się nasila i utrudnia codzienne funkcjonowanie trzeba zgłosić się do lekarza – mówi dr hab. n. med. Beata Tarnacka, neurolog.

Co za tym stoi?

Przemijające objawy neurologiczne, takie jak wspomniane zaburzenia pamięci czy koncentracji, zwłaszcza jeśli pojawiają się nagle, są objawami ostrzegawczymi i nie mogą być przez nas ignorowane. Tymczasem z badania „Zdrowa ONA” wynika, że połowa dorosłych Polaków na ogół nie zgłasza się z takimi objawami do lekarza . Wizyta u lekarza i wykonanie potrzebnych badań, w tym, jeśli objawy są bardzo nasilone, również tomografii komputerowej (TK), pozwoli ustalić, czy objawy te mogą świadczyć o zaburzeniach krążenia mózgowego. Lekarz z pewnością zapyta nas również o to, co mogło wpłynąć na ich powstanie, by jak najlepiej ocenić źródło dysfunkcji i zapobiec jej pogłębianiu.

Co może wpłynąć na zaburzenia pamięci i koncentracji?

• Choroby zespołu metabolicznego, w tym nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, miażdżyca oraz otyłość;
• Nadmierne spożywanie alkoholu, palenie papierosów;
• Przewlekły, silny stres;
• Siedzący tryb życia (brak aktywności fizycznej);
• Niezdrowa, tłusta i uboga w witaminy i minerały dieta.

Jakie działania podjąć?

Neuropsycholog, Ewa Paprot radzi: – Ćwiczenia usprawniające pamięć i koncentrację należy dobierać do wieku pacjenta i przyczyny powstania zaburzeń, które ustala lekarz. I tak inaczej podejdziemy do osoby starszej, która zapomina drogi powrotnej ze sklepu do domu, a inaczej do osoby młodej, która przez niewłaściwy styl życia doświadcza trudności w wykonywaniu zadań, które dotychczas zajmowały jej dużo mniej czasu. Neuropsycholog wykonuje najpierw ocenę funkcji poznawczych, w tym orientacji, pamięci (zarówno aktualizacji zapamiętanych jak i uczenia się nowych) oraz czynności wzrokowo-przestrzennych, językowych i wykonawczych (zdolności do planowania, organizacji i kontroli własnego działania). Od ich wyniku zależy dalsze postępowanie, a więc odpowiednia rehabilitacja, trening technik kompensacyjnych utrwalone deficyty, czy leczenie farmakologiczne zalecane przez lekarza.

Przykładowe metody kompensujące utrwalone lub pogłębiające się zaburzenia pamięci:

• Szczegółowe opracowanie planu codziennej aktywności i dążenie do rutynowego ich wykonywania.
• Odkładanie rzeczy na miejsce, co pozwoli uniknąć gorączkowych poszukiwań.
• Zapisywanie w kalendarzu ważnych informacji, spraw do załatwienia, np. wizyt u lekarza, terminów płatności.
• Sporządzanie listy zakupów z logicznym pogrupowaniem produktów np. kosmetyczne, biurowe, spożywcze.
• Korzystanie z telefonu komórkowego do robienia zdjęć poznawanym osobom i nowym miejscom np. fotografując miejsce zaparkowania samochodu minimalizuje się ewentualne trudności z jego odnalezieniem.
• Ustawianie w telefonie opcji przypominania – o odpowiedniej porze wyświetli się np. komunikat o konieczności zażycia leków.
• Aktywność poznawcza, śledzenie bieżących informacji, czytanie prasy, książek.

Przykładowe metody treningu poprawiającego pamięć:

• Materiał do zapamiętania trzeba logicznie opracować, więcej i trwalej zapamiętuje się zrozumiałe i skategoryzowane treści, bezrefleksyjne powtarzanie jest zawodne;
• Warto organizować materiał, by stał się łatwiejszy do zapamiętania (np. dzielić na części, zaznaczać ważne fragmenty tekstu, robić notatki na marginesie);
• Ślad pamięciowy wzmacnia opisywanie np. do jakiej kategorii należy przedmiot, do czego służy i wyobrażanie sobie np. wyglądu, smaku, zapachu, dźwięku jaki wydaje, czy jaką czynność się nim wykonuje;
• Dobrze jest przywołać jakieś skojarzenia – np. chcąc zapamiętać nowopoznaną osobę, warto zastanowić się, czy jej nazwisko z czymś się kojarzy, a może ma coś charakterystycznego w wyglądzie;
• Wyobrażenia powinny być możliwie wyraziste, a więc pełne kolorów, zapachów, dźwięków, dynamiczne, zabawne i odwołujące się do osobistych przeżyć;
• Ważne jest również zabarwienie emocjonalne – trwalej pamiętamy to, co nas rozbawiło, wystraszyło, rozgniewało, łatwiej zapominamy fakty nam obojętne;
• Oczywiście tak opracowany materiał trzeba wielokrotnie powtórzyć, aż do swobodnego nim operowania.

Techniki wspomagające funkcje poznawcze

W następstwie różnych chorób neurologicznych, w tym zaburzeń krążenia mózgowego, mogą pojawić się problemy z pamięcią. Jeżeli są nasilone i utrudniają normalne funkcjonowanie, konieczna jest wizyta u lekarza, który określi przyczynę objawów, zaplanuje terapię i przepisze właściwe leki – mówi mgr Ewa Paprot, ekspert programu „Zdrowa Ona”. Zaburzenia pamięci dotyczą zwykle problemów z zapamiętywaniem nowych informacji, rzadziej z przypominaniem sobie przeszłości. Istnieje wiele strategii wspomagających uczenie się. Stosowanie ich pozwala zapamiętać więcej i trwalej. Zalecenia te nazywane są mnemotechnikami. Warto wybrać dla siebie te najskuteczniejsze oraz korzystać z dodatkowych „nośników własnej pamięci”, takich jak notes, czy urządzenia elektroniczne, by uniknąć problemów spowodowanych zapominaniem.

Proste metody na „niezapominanie”:

• Lista zakupów – Osoba starsza, która wybiera się do sklepu powinna przygotować listę produktów, które zamierza kupić. Warto uporządkować ją np. pod kątem grup produktów (kosmetyczne, biurowe, spożywcze, itd.). Tak przygotowany schemat pozwoli zapamiętać jak najwięcej bez konieczności nieustannego spoglądania i odznaczania, co znalazło się już w koszyku.
• Notatki – Zarówno studenci, jak i osoby starsze powinni skrupulatnie opracowywać materiał, który chcą przyswoić. Załóżmy, że za kilka godzin odwiedzi nas ktoś bliski, komu zamierzamy opowiedzieć, co zdarzyło się w przeciągu minionego tygodnia. Notatkę należy przygotować z najwyższą starannością, używając kolorów, podkreśleń, rysunków, strzałek, itd. Im więcej udoskonaleń, tym staje się ona przyjemniejsza dla oka i łatwiejsza do zapamiętania. Przy opisach osób, miejsc, zdarzeń warto stosować metodę skojarzeń, np. sąsiad, o którym chcemy coś powiedzieć, to pan z wąsami przypominającymi Piłsudskiego.
• Plan dnia – Przygotowanie takiego schematu jest niezwykle ważne z punktu widzenia osób starszych, które o określonych porach dnia przyjmują leki, muszą wykonać pomiar poziomu cukru, czy ciśnienia krwi. Warto opracowywać go co najmniej na dzień wcześniej, by był jeszcze czas na dopisanie dodatkowych czynności. Tak przygotowany plan powinien znaleźć się w miejscu najbardziej widocznym np. na lodówce czy szafce, którą często otwieramy. Warto starać się, by stał się rutynowy, wielokrotnie i o stałych porach wykonywane czynności łatwiej zapamiętać.

Na co jeszcze zwrócić uwagę?

Student, który przygotowuje się do egzaminu powinien starać się znaleźć spokojne i ciche miejsce do nauki, w którym jak najmniej rzeczy, osób czy dźwięków będzie go rozpraszać. Odgłosy dochodzące zza okna, np. śmiech dzieci z placu zabaw czy szczekanie psa może sprawić, że utrwalanie materiału nie przyniesie efektu.

Warto codziennie wykonywać proste ćwiczenia mające na celu trenowanie pamięci. Na przykład osoba starsza, która wybrała się na spacer nie powinna bezwiednie przechodzić po wyznaczonej trasie, ale starać się zapamiętać jak najwięcej przedmiotów, miejsc i osób. Duże znaczenie ma również aktywność intelektualna, śledzenie bieżących informacji, czytanie prasy, książek oraz rozwiązywanie krzyżówek i gier logicznych.